Većina ljudi kao dobru priliku za uvećanje imovine prepoznaje štednju u banci. Jednostavno, uz gotovo zanemariv rizik ostvaruje se prinos čak i veći od inflacije. Oni malo skloniji riziku se odlučuju na ulažu na berzi. Berza se uglavnom prevode na engleski kao „stock exchange“ ili „stock market“ i nekako se poistovjećuje sa mjestom na kojem se trguje isključivo akcijama (engl. Stock). U skladu sa tim i Banjalučka berza se na engleskom naziva „Banja Luka Stock Exchange“ - BLSE. Budući da je posljednjih godina promet obveznicama često veći od prometa akcija neki moji poznanici pola u šali, a pola u zbilji je nazivaju „Banja Luka Bond Exchange“ (bond je termin za obveznicu). Većina njih i ne zna je tržiše duga u većini zemalja zapravo i veće od tržišta akcija ali zbog toga se nijedna berza nije preimenovala u Bond Exchange pa neće ni naša.
Štaviše, ulaganje u obveznce na BLSE serije RSRS (Republika Srpska - izmirenje ratne štete) nosi veći prinos čak i od najpoznatije blue chip akcije na berzi – Telekoma.Uzmimo za primjer da je ulagač koji ne mora imati posbna znanja, vještine i iskustvo na berzi prošle godine odlučio da za 5.000 KM kupi obveznice Republike Srpske za izmirenje ratne štete. U februaru prošle godine bilo je listirano šest serija obveznica Republike Srpske za izmirenje ratne štete: RSRS-O-A, RSRS-O-B, RSRS-O-C, RSRS-O-D, RSRS-O-E i RSRS-O-F. Pretpostavimo da je ulagač odlučio da s ciljem smanji rizik i da ne „nosi sva jaja u jednoj korpi“ pa je „raspršio“ ulaganje na jednake sume u svaku seriju. Primjera radi, pretpostavimo da je sav iznos uložio na datum 21.2.2013. Dakle, 5.000 KM podijelјeno na šest serija daje 833,33 KM po seriji. Provizija za kupovinu bi iznosila oko 0,7% od vrijednosti transakcije te bi bilo plaćeno 5,83 KM za kupovinu svake serije.
Nakon godinu dana, da ulagač iz primjera odlučio da proda te obveznice mogao je da ostvari zaradu nakon plaćanja provizija od 6.162,06 ili 23,24% na uloženi iznos. Naime, cijene ovih obveznica na 21.2.2013 redom bile su: 0,60; 0,59; 0,58; 0,54; 0,50 i 0,50 KM. Godinu kasnije, u prošli petak, redom bile su: 0,75; 0,71; 0,73; 0,69; 0,64 i 0,64 KM.
Štaviše, ulaganje u obveznce na BLSE serije RSRS (Republika Srpska - izmirenje ratne štete) nosi veći prinos čak i od najpoznatije blue chip akcije na berzi – Telekoma.Uzmimo za primjer da je ulagač koji ne mora imati posbna znanja, vještine i iskustvo na berzi prošle godine odlučio da za 5.000 KM kupi obveznice Republike Srpske za izmirenje ratne štete. U februaru prošle godine bilo je listirano šest serija obveznica Republike Srpske za izmirenje ratne štete: RSRS-O-A, RSRS-O-B, RSRS-O-C, RSRS-O-D, RSRS-O-E i RSRS-O-F. Pretpostavimo da je ulagač odlučio da s ciljem smanji rizik i da ne „nosi sva jaja u jednoj korpi“ pa je „raspršio“ ulaganje na jednake sume u svaku seriju. Primjera radi, pretpostavimo da je sav iznos uložio na datum 21.2.2013. Dakle, 5.000 KM podijelјeno na šest serija daje 833,33 KM po seriji. Provizija za kupovinu bi iznosila oko 0,7% od vrijednosti transakcije te bi bilo plaćeno 5,83 KM za kupovinu svake serije.
Nakon godinu dana, da ulagač iz primjera odlučio da proda te obveznice mogao je da ostvari zaradu nakon plaćanja provizija od 6.162,06 ili 23,24% na uloženi iznos. Naime, cijene ovih obveznica na 21.2.2013 redom bile su: 0,60; 0,59; 0,58; 0,54; 0,50 i 0,50 KM. Godinu kasnije, u prošli petak, redom bile su: 0,75; 0,71; 0,73; 0,69; 0,64 i 0,64 KM.
 |
| Grafikon kretanja cijena obeznica RSRS. Izvor: Banjalučka berza. |
Navedene
obveznice svake godine daju 1,5% kamate na glavni dio (na 1,00 KM) što
znači da bi ulagač na ime kamata uprihodovao oko 59,24 KM. Naime, 26.
juna isplaćivana je kamata za obveznice RSRS-O-A od 0,015 KM po
kuplјenoj obveznici što bi dalo priliv od 11,14 po obveznici. Dalje, 11.
decembra isplaćivana je kamata za seriju RSRS-O-B što bi dalo priliv od
22,51 KM; 30. oktobra isplaćivana je kamata za RSRS-O-C što bi dalo
priliv od 19,62 KM; 12. juna isplaćivana je kamata za seriju RSRS-O-D
što bi dalo priliv od 11,09 KM; 5. juna isplaćivana je kamata za seriju
RSRS-O-E što bi dalo priliv od 11,66 KM; 28. maja isplaćivana je kamata
za seriju RSRS-O-F što bi dalo priliv od 11,06 KM. Prema tome, ostvareni
iznos koji bi ulagač ukupno zaradio nakon plaćanja provizije bi iznosio
6.162,06 ili 24,43 odsto više od početnih 5.000. Sa preko 24 odsto
zarade u godinu dana bi svaki ulagač bio prezadovoljan i bilo bi mu
svejedno kako se zove mjesto na kojem ih je zaradio.
 |
| Prinos do dospjeća obveznica RSRS (Funkcija yield to maturity - YTM). Izvor: Banjalučka berza. |
Ove grafikone moguće je prikazati i kroz tabele. Na primjer, prosječna cijena obveznica po mjesecima:
Promet po mjesecima
|
RSRS-O-A
|
RSRS-O-B
|
RSRS-O-C
|
RSRS-O-D
|
RSRS-O-E
|
RSRS-O-F
|
RSRS-O-G
|
RSRS-O-H
|
februar 2014.
|
74,0347
|
71,0167
|
72,0953
|
68,0553
|
63,3253
|
63,5960
|
61,0867
|
59,8647
|
januar 2014.
|
70,2356
|
68,1900
|
69,1113
|
65,9263
|
60,7313
|
60,7856
|
58,1931
|
56,7188
|
decembar 2013.
|
68,9045
|
66,7341
|
67,8136
|
63,7250
|
59,6009
|
60,2745
|
58,0073
|
55,3873
|
novembar 2013.
|
66,8720
|
64,8225
|
65,4295
|
61,5300
|
56,3025
|
56,7420
|
54,9270
|
53,5925
|
oktobar 2013.
|
67,3130
|
64,8883
|
65,3887
|
61,1878
|
56,6374
|
57,2235
|
56,2083
|
53,2567
|
septembar 2013.
|
67,1614
|
65,3362
|
65,6938
|
62,1824
|
57,7748
|
57,7576
|
57,7900
|
- |
avgust 2013.
|
67,1773
|
64,1973
|
65,5141
|
62,0418
|
56,8291
|
57,2068
|
57,2045
|
- |
jul 2013.
|
66,1061
|
64,0313
|
64,7552
|
61,0157
|
55,8591
|
56,5483
|
55,2265
|
- |
jun 2013.
|
65,5670
|
62,3495
|
64,5625
|
60,0995
|
55,1265
|
55,2340
|
54,6245
|
- |
maj 2013.
|
64,8812
|
61,8218
|
64,2559
|
60,0212
|
54,4276
|
54,5506
|
54,2288
|
- |
april 2013.
|
65,4155
|
63,2291
|
63,9095
|
61,0132
|
56,8832
|
56,8477
|
56,7809
|
- |
mart 2013.
|
63,6952
|
62,7381
|
62,9490
|
58,3833
|
53,7119
|
53,9448
|
54,1300
|
- |
februar 2013.
|
59,8865
|
58,0655
|
57,9160
|
53,7980
|
49,5180
|
49,8335
|
49,4120
|
- |
januar 2013.
|
54,1144
|
52,3781
|
52,8581
|
49,6138
|
45,4981
|
45,8319
|
44,3420
|
- |
decembar 2012.
|
54,0481
|
52,4171
|
52,8919
|
49,3838
|
46,3090
|
46,4733
|
- | |
novembar 2012.
|
53,1110
|
50,7214
|
51,4643
|
46,9567
|
44,4000
|
44,5590
|
- | - |
oktobar 2012.
|
51,1222
|
49,1965
|
49,6022
|
45,8091
|
42,2183
|
42,2817
|
- | - |
septembar 2012.
|
49,2525
|
46,6585
|
47,8975
|
44,1770
|
40,6845
|
41,0385
|
- | - |
avgust 2012.
|
48,1135
|
46,2326
|
46,0839
|
42,9461
|
41,1178
|
41,2887
|
- | - |
jul 2012.
|
48,0718
|
46,4373
|
47,0709
|
42,5805
|
39,3909
|
39,5627
|
- | - |
jun 2012.
|
47,5895
|
47,1855
|
46,4050
|
42,8885
|
41,5895
|
38,8367
|
- | - |
maj 2012.
|
49,5660
|
48,3640
|
47,6120
|
44,5235
|
44,2690
|
- | - | - |
april 2012.
|
46,9274
|
44,2668
|
45,2589
|
42,7968
|
42,9126
|
- | - | - |
mart 2012.
|
44,2650
|
42,4645
|
42,7373
|
40,5259
|
40,4359
|
- | - | - |
februar 2012.
|
41,4524
|
39,3071
|
40,0333
|
38,8810
|
38,8824
|
- | - | - |
januar 2012.
|
40,5881
|
38,7350
|
39,0013
|
37,7800
|
38,0931
|
- | - | - |
decembar 2011.
|
39,3777
|
37,8241
|
38,1477
|
37,0255
|
37,2364
|
- | - | - |
novembar 2011.
|
40,5871
|
38,7790
|
39,2710
|
38,4843
|
38,6010
|
- | - | - |
oktobar 2011.
|
41,0129
|
39,2371
|
39,2738
|
38,0376
|
38,4676
|
- | - | - |
septembar 2011.
|
40,9132
|
38,9355
|
39,0286
|
37,5532
|
37,0041
|
- | - | - |
avgust 2011.
|
39,1791
|
37,5604
|
37,5800
|
34,9896
|
33,1130
|
- | - | - |
jul 2011.
|
38,4505
|
36,7519
|
36,9590
|
33,5862
|
30,7819
|
- | - | - |
jun 2011.
|
38,7809
|
37,3986
|
37,4082
|
36,4832
|
31,6922
|
- | - | - |
maj 2011.
|
38,6726
|
37,1005
|
37,0995
|
36,4663
|
- | - | - | - |
april 2011.
|
38,1384
|
37,2874
|
37,0611
|
36,3884
|
- | - | - | - |
mart 2011.
|
38,3748
|
36,9743
|
37,0635
|
36,3996
|
- | - | - | - |
februar 2011.
|
38,1375
|
36,7380
|
37,0005
|
36,6335
|
- | - | - | - |
januar 2011.
|
38,1519
|
36,2569
|
36,8825
|
36,2756
|
- | - | - | - |
decembar 2010.
|
37,7820
|
36,3969
|
36,5574
|
36,2459
|
- | - | - | - |
novembar 2010.
|
38,4913
|
36,7223
|
37,1507
|
36,5748
|
- | - | - | - |
oktobar 2010.
|
36,1129
|
34,6843
|
35,2879
|
33,4633
|
- | - | - | - |
septembar 2010.
|
33,1029
|
31,9214
|
32,4410
|
31,2282
|
- | - | - | - |
avgust 2010.
|
31,3289
|
30,4281
|
30,9420
|
29,9256
|
- | - | - | - |
jul 2010.
|
28,8898
|
28,4620
|
28,5619
|
27,5831
|
- | - | - | - |
jun 2010.
|
30,9595
|
31,4056
|
31,2944
|
27,4314
|
- | - | - | - |
maj 2010.
|
30,1275
|
30,2520
|
30,2669
|
- | - | - | - | - |
april 2010.
|
29,3588
|
29,2877
|
29,3620
|
- | - | - | - | - |
mart 2010.
|
27,6804
|
27,4175
|
27,7684
|
- | - | - | - | - |
februar 2010.
|
27,0226
|
31,2406
|
26,8646
|
- | - | - | - | - |
januar 2010.
|
32,0591
|
39,0000
|
32,3591
|
- | - | - | - | - |
decembar 2009.
|
38,8192
|
38,5728
|
38,9950
|
- | - | - | - | - |
novembar 2009.
|
42,9738
|
42,8373
|
39,9376
|
- | - | - | - | - |
oktobar 2009.
|
48,1650
|
48,0214
|
- | - | - | - | - | - |
septembar 2009.
|
50,9493
|
50,8756
|
- | - | - | - | - | - |
avgust 2009.
|
41,9864
|
41,9664
|
- | - | - | - | - | - |
jul 2009.
|
37,3664
|
37,5196
|
- | - | - | - | - | - |
jun 2009.
|
37,5271
|
37,5978
|
- | - | - | - | - | - |
maj 2009.
|
30,2826
|
28,0313
|
- | - | - | - | - | - |
april 2009.
|
22,3300
|
16,9500
|
- | - | - | - | - | - |
mart 2009.
|
22,3300
|
16,9500
|
- | - | - | - | - | - |
februar 2009.
|
22,3300
|
16,9500
|
- | - | - | - | - | - |
januar 2009.
|
22,3077
|
16,9500
|
- | - | - | - | - | - |
decembar 2008.
|
21,8344
|
15,6300
|
- | - | - | - | - | - |
novembar 2008.
|
20,7564
|
- | - | - | - | - | - | - |
oktobar 2008.
|
19,5683
|
- | - | - | - | - | - | - |
septembar 2008.
|
19,3792
|
- | - | - | - | - | - | - |
avgust 2008.
|
17,3693
|
- | - | - | - | - | - | - |
jul 2008.
|
13,2105
|
- | - | - | - | - | - | - |
Tabela - Prosječne cijene obveznica RSRS po mjesecima. Izvor: Banjalučka berza.
Za one koji preferiraju grafikone prilažem istu informaciju na grafikonu:
 |
| Kretanje cijena obveznica RSRS po mjesecima. Izvor: Banjalučka berza. |
Takođe, podaci o kretanju cijena ne daju potpunu informaciju bez uvida u promete.
Promet po mjesecima
|
RSRS-O-A
|
RSRS-O-B
|
RSRS-O-C
|
RSRS-O-D
|
RSRS-O-E
|
RSRS-O-F
|
RSRS-O-G
|
RSRS-O-H
|
februar 2014.
|
1.371.147 | 126.455 | 994.540 | 90.370 | 73.364 | 345.345 | 111.144 | 530.049 |
januar 2014.
|
260.933 | 116.961 | 319.759 | 106.655 | 65.931 | 140.959 | 96.429 | 467.518 |
decembar 2013.
|
184.772 | 130.502 | 408.080 | 286.687 | 353.670 | 895.280 | 861.064 | 1.430.401 |
novembar 2013.
|
192.399 | 207.171 | 381.475 | 252.561 | 45.890 | 448.516 | 336.902 | 1.807.841 |
oktobar 2013.
|
359.344 | 158.394 | 221.872 | 115.019 | 84.054 | 435.472 | 429.623 | 5.206.906 |
septembar 2013.
|
212.581 | 192.932 | 362.598 | 137.511 | 194.063 | 428.093 | 358.027 | - |
avgust 2013.
|
164.452 | 177.341 | 836.647 | 204.965 | 135.864 | 409.064 | 469.486 | - |
jul 2013.
|
280.326 | 314.023 | 419.966 | 388.739 | 215.429 | 679.489 | 488.375 | - |
jun 2013.
|
409.900 | 204.561 | 890.270 | 255.957 | 82.963 | 646.137 | 390.659 | - |
maj 2013.
|
480.366 | 150.106 | 1.252.293 | 153.841 | 163.327 | 608.047 | 477.821 | - |
april 2013.
|
441.484 | 144.393 | 996.192 | 236.250 | 238.178 | 740.765 | 981.196 | - |
mart 2013.
|
740.577 | 542.409 | 1.162.839 | 543.506 | 481.619 | 1.400.339 | 1.327.078 | - |
februar 2013.
|
822.502 | 318.260 | 524.070 | 165.996 | 171.333 | 737.506 | 3.024.773 | - |
januar 2013.
|
316.673 | 94.847 | 362.245 | 93.290 | 88.149 | 524.394 | 1.560.593 | - |
decembar 2012.
|
303.862 | 303.142 | 400.888 | 189.349 | 148.965 | 1.325.953 | - | - |
novembar 2012.
|
926.477 | 220.793 | 712.522 | 124.596 | 107.915 | 1.073.058 | - | - |
oktobar 2012.
|
298.343 | 311.819 | 445.729 | 109.570 | 202.261 | 984.497 | - | - |
septembar 2012.
|
264.849 | 130.909 | 292.986 | 95.343 | 120.499 | 1.098.056 | - | - |
avgust 2012.
|
204.815 | 282.969 | 364.577 | 102.492 | 377.052 | 1.517.968 | - | - |
jul 2012.
|
200.398 | 105.914 | 233.346 | 68.777 | 109.885 | 3.319.445 | - | - |
jun 2012.
|
182.682 | 60.583 | 424.388 | 93.871 | 65.837 | 4.856.538 | - | - |
maj 2012.
|
503.799 | 258.354 | 474.455 | 164.935 | 332.821 | - | - | - |
april 2012.
|
395.734 | 163.871 | 448.826 | 306.587 | 494.426 | - | - | - |
mart 2012.
|
464.037 | 136.665 | 336.594 | 338.848 | 243.810 | - | - | - |
februar 2012.
|
258.883 | 257.284 | 216.955 | 260.985 | 311.000 | - | - | - |
januar 2012.
|
188.098 | 39.733 | 173.926 | 55.624 | 267.455 | - | - | - |
decembar 2011.
|
220.086 | 223.795 | 825.113 | 140.478 | 433.853 | - | - | - |
novembar 2011.
|
209.731 | 120.877 | 460.803 | 183.771 | 547.098 | - | - | - |
oktobar 2011.
|
153.225 | 97.092 | 154.796 | 79.421 | 380.873 | - | - | - |
septembar 2011.
|
309.014 | 214.001 | 589.926 | 1.533.187 | 2.544.080 | - | - | - |
avgust 2011.
|
261.687 | 123.279 | 422.394 | 188.041 | 1.313.416 | - | - | - |
jul 2011.
|
245.183 | 87.933 | 295.626 | 113.857 | 1.616.390 | - | - | - |
jun 2011.
|
112.812 | 155.463 | 541.548 | 272.751 | 1.029.544 | - | - | - |
maj 2011.
|
184.474 | 114.852 | 553.454 | 272.859 | - | - | - | - |
april 2011.
|
239.224 | 204.087 | 464.197 | 306.524 | - | - | - | - |
mart 2011.
|
202.232 | 102.849 | 612.248 | 360.676 | - | - | - | - |
februar 2011.
|
185.692 | 111.396 | 371.065 | 265.039 | - | - | - | - |
januar 2011.
|
232.967 | 134.738 | 309.143 | 241.238 | - | - | - | - |
decembar 2010.
|
223.433 | 185.257 | 804.372 | 962.629 | - | - | - | - |
novembar 2010.
|
240.070 | 213.891 | 596.567 | 629.538 | - | - | - | - |
oktobar 2010.
|
250.169 | 153.969 | 800.459 | 826.691 | - | - | - | - |
septembar 2010.
|
215.914 | 195.054 | 613.926 | 751.654 | - | - | - | - |
avgust 2010.
|
249.580 | 84.625 | 785.812 | 1.035.156 | - | - | - | - |
jul 2010.
|
98.215 | 95.017 | 506.951 | 1.717.591 | - | - | - | - |
jun 2010.
|
146.997 | 119.237 | 654.930 | 367.116 | - | - | - | - |
maj 2010.
|
160.554 | 161.744 | 728.634 | - | - | - | - | - |
april 2010.
|
183.477 | 189.847 | 489.979 | - | - | - | - | - |
mart 2010.
|
142.516 | 103.650 | 524.797 | - | - | - | - | - |
februar 2010.
|
65.262 | 47.619 | 313.148 | - | - | - | - | - |
januar 2010.
|
49.062 | - | 312.060 | - | - | - | - | - |
decembar 2009.
|
679.454 | 429.894 | 6.300.301 | - | - | - | - | - |
novembar 2009.
|
587.680 | 402.200 | 2.751.900 | - | - | - | - | - |
oktobar 2009.
|
1.100.602 | 755.086 | - | - | - | - | - | - |
septembar 2009.
|
1.711.044 | 1.185.688 | - | - | - | - | - | - |
avgust 2009.
|
1.090.387 | 798.094 | - | - | - | - | - | - |
jul 2009.
|
689.651 | 387.960 | - | - | - | - | - | - |
jun 2009.
|
585.236 | 487.816 | - | - | - | - | - | - |
maj 2009.
|
89.160 | 117.278 | - | - | - | - | - | - |
april 2009.
|
- | - | - | - | - | - | - | - |
mart 2009.
|
- | - | - | - | - | - | - | - |
februar 2009.
|
- | - | - | - | - | - | - | - |
januar 2009.
|
13.148 | - | - | - | - | - | - | - |
decembar 2008.
|
55.716 | 10.609 | - | - | - | - | - | - |
novembar 2008.
|
75.753 | - | - | - | - | - | - | - |
oktobar 2008.
|
87.759 | - | - | - | - | - | - | - |
septembar 2008.
|
54.746 | - | - | - | - | - | - | - |
avgust 2008.
|
41.771 | - | - | - | - | - | - | - |
jul 2008.
|
10.174 | - | - | - | - | - | - | - |
| Ukupno | 21.883.291 | 12.965.284 | 35.442.181 | 15.190.539 | 13.041.014 | 22.614.921 | 10.913.170 | 9.442.715 |
| Iznos emisije |
40.764.772
|
27.868.713
|
80.545.470
|
35.996.199
|
29.103.835
|
55.449.667
|
21.818.286
|
27.301.604
|
Tabela - Promet po mjesecima. Izvor: Banjalučka berza.
Takođe, i ovu tabelu prikazujem na grafikonu:
 |
| Ostvareni prometi po obveznicama RSRS po mjesecima. Izvor: Banjalučka berza. |
Napomena:
Autor nije ovlašteni finansijski savjetnik. Stavovi i zaključci su izneseni s najboljom namjerom, nisu nužno jednaki stavovima institucije u kojoj je autor zaposlen. Navedene informacije nisu preporuka za kupovinu ili prodaju određenih hartija od vrijednosti. Za takve savjete obratite se odgovarajućim profesionalcima.
