Nova zaduženja lokalne zajednice - Grad kupuje akcije ZIBL-a i „Čistoće“

Gradska uprava planira kupovinu paketa akcija preduzeća „Čistoća“ i Zavoda za izgradnju Banjaluka za šta je, prema procjenama, neophodno oko 2,7 miliona maraka. Kako navode u Administrativnoj službi, novac će biti obezbjeđen kreditima.

Obrazlažući odluku o kupovini akcija Zavoda za izgradnju, čiji je većinski vlasnik Grad Banjaluka sa 67,1 odsto, u lokalnoj upravi podsećaju da je Skupština akcionara ZIBL-a prošle godine odlučila da većinskom vlasniku ponudi otkup akcija. Odluka je donjeta na inicijativu 175 sitnih akcionara - bivših i sadašnjih radnika Zavoda koji poseduju 23,75 odsto akcija. S ciljem da postane jedini vlasnik ZIBL-a, Grad planira da otkupi i 9,13 odsto akcija od jednog fizičkog lica, što će ga ukupno koštati oko milion maraka. Za povećanje vlasničkog udjela u banjalučkoj „Čistoći“ biće potrebno više novca – oko 1, miliona maraka ako se uzme u obzir da je jedna akcija komunalnog preduzeća na Banjalučkoj berzi juče vrijedila 1,03 maraka.

- S obzirom da je to preduzeće od izuzetnog značaja za Grad, otkupom paketa akcija „Čistoće“ od Fonda za restituciju i Penzijskog rezervnog fonda RS koji poseduju oko 15 odsto kapitala, Grad bi imao učešće od oko 45 odsto – navode u gradskoj upravi.

Prema njihovim riječima, Investiciono-razvojna banka RS i Društvo za upravljanje PREF-om planiraju da organizuju aukciju na Banjalučkoj berzi za prodaju akcija ne samo banjalučke „Čistoće“, već i „Toplane“ i „Vodovoda“. Za sada nije poznato da li će aukcije bit održane ove ili sljedeće godine, a ni u gradskoj upravi se ne izjašnjavaju da li su zainteresovani za kupovnu akcija „Vodovoda“, gde već poseduju 65 odsto kapitala. Isto je i sa „Toplanom“, velikim banjalučkim „gubitašem“, koja je već odavno zrela za stečaj i čije bi akcije svako rado prodao, samo da ima kome. Pojedini ekonomisti smatraju da bi komunalna preduzeća trebalo prepustiti tržištu, odnosno privatizovati.

- Gde god je Grad većinski vlasnik, kontrola je smanjena a mogućnost za mahinacije je povećana. Povećanjem cijene usluga uvek se može nadomestiti nesposobnost uprave da preduzeće vodi na održiv način - smatra ekonomista Siniša Božić. Ekonomski analitičar Miloš Grujić kaže da je iskustvo pokazalo da nakon privatizacije komunalnih preduzeća novi vlasnik nastoji da podigne cijenu usluge.

-  Ako je cilj profit onda to mogu da urade i stari vlasnici. Lokalne zajednice kao većinski vlasnici direktno generišu prihode komunalnih preduzeća uslovljavanjem cijena usluga. Menadžmentu su vezane ruke jer prodajne cijene nisu tržišne već unaprijed određene – kaže Grujić.

ATF

Na listi 22 prioriteta

Povećanje vlasničkog udjela Grada Banjaluka u „Čistoći“ i Zavodu za izgradnju kupovinom paketa akcija nalazi se na listi 22 prioritetna projekta koju je usvojila gradska Skupština i čija se realizacija finansira zaduživanjem kod banaka.

Zaduženje Grada 211 miliona - Banja Luka će uzeti novih 22.6 miliona KM

Banja Luka će uzeti novih 22.6 miliona KM kredita čime će ukupna zaduženost Grada iznositi čak 211.7 miliona KM. Gradonačelnik Dragoljub Davidović tvrdi da su zajmovi neminovni za realizaciju 11 kapitalnih projekata, pa će novo zaduživanje biti jedan od njegovih poslednjih poteza u fotelji prvog čoveka Banjaluke.

U pitanju su kupovina fabrike "Unis-valjaonica hladno valjane trake" u Ramićima,  izgradnja kanalizacije u ulici Rade Radića i puta za Priječane, sanacija i rekonstrukciju Sportske dvorane "Borik", izgradnja ambulante porodične medicine u Kočićevom Vijencu,  izgradnja kružne raskrsnice kod Gradskog mosta i mesne kancelarije u Borkovićima, te projekti vodosnabdevanja „Banjica“ i „Crno vrelo“.

- Reč je o značajnim projektima koji se ne mogu finansirati samo iz gradskog budžeta i utvrđeni su kao prioriteti na sednicama gradske Skupštine. Sledi potpisivanje ugovora sa Hipo Alpe Adria bankom - rekao je Davidović. On tvrdi da Banja Luka nije prezadužena i da ima mesta za nove kredite.

- Ove godine zaduženje Grada iznosi 11,8 odsto dok bi iduće godine trebalo da bude 17 odsto. Ako se uzme u obzir kredit KfW banke koji vraća „Vodovod“ zaduženje bi 2013. godine trebalo da iznosi 15 odsto, što znači da ostaje još slobodnog prostora za kreditna zaduženja – rekao je Davidović. Gradonačelnik nije bio u potpunosti precizan jer kredit KfW banke vraćaju građani Banjaluke plaćajući skuplju vodu. Ekonomisti smatraju da su, u situaciji ekonomske i socijalne krize i smanjenja budžeta iz godine u godinu, nova zaduženja lokalne zajednice nerazumna.

- Gradska uprava trebalo bi da obezbedi novo zapošljavanje, reinvestiranje i time povećanje prihode u gradskoj kasi iz kojih bi se finansirale investicije – kaže ekomista Damir Miljević. On smatra da nema više mesta zaduživanju, iako gradski oci tvrde suprotno pa čak predviđaju da će Budžet Banjaluke 2030. godine, do kada ćemo vraćati nabrojane kredite, biti veći od 209 miliona KM.

Jedan od načina finansiranja kapitalnih projekata kojima su pribegavale lokalne zajednice jeste izdavanje hartija od vrijednosti.

- Ako zaista postoji prostor za nova zaduženja logično je da se uporede kamatne stope kredita u banci i municipalnih obveznica kako bi se prepoznao jeftiniji izvor finansiranja. Prosečna kamatna stopa na do sada emitovane opštinske obveznice iznosi oko šest odsto što je veći prinos nego na oročenu štednju pa bi investitori pokazali interes za ove hartije – kaže ekonomista Miloš Grujić. Međutim, postoji bojazan da investitori ipak ne bi kupili sve obveznice i u tom slučaju Grad ne bi prikupio dovoljno novca za realizaciju projekata, pa je kredit sigurnije rješenje.

ATF

Obveznice izgradile most

Grad Banja Luka 2008. godine emitovao je obveznice vrijedne sedam miliona KM i prikupljenim sredstvima finansirana je izgradnja mosta preko Vrbasa kod "Incela”. Period vraćanja novca bio je tri godine, tako da su obveznice delistirane sa Banjalučke berze prošlog ljeta. 

Korisne izmjene

Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o tržištu hartija od vrijednosti, nedavno usvojenim u Narodnoj skupštini RS, treba da digne na viši nivo rad i funkcije tržišta kapitala. Očekuje se da se emitenti više zainteresuju za prikupljanje novca emisijom hartija od vrijednosti, da dođe do izdvajanja kvalitetnih akcija i do “korporatizacije” tih emitenata. Drugim riječima, cilj ovog Zakona je je približavanje našeg tržišta hartija od vrijednosti razvijenim i nastavak usklađivanja usklađivanja regulative ove oblasti sa odgovarajućim direktivama Evropske unije.
Najinteresantnije je da je proširen skup onih koji mogu da emituju hartije od vrijednosti. Osim toga, uveden je pojam kvalifikovanih investitora. Kada oni stiču hartije od vrijednosti, emitenti u ponudi nisu u obavezi da objave prospekt. Tako su kvalifikovani investitori, zbog pretpostavke da posjeduju specifična znanja i iskustva, manje zaštićeni od ostalih investitora pri sticanju hartija od vrijednosti u postupku javne emisije. S druge strane, emitentima su date mogućnosti da brže i jednostavnije emituju hartije od vrijednosti. Prognoze su uvek nezahvalne ali treba očekivati da će ovakve izmjene ubrzati razvoj tržišta i skratiti poslove i obaveze emitenata pri ponudi hartija od vrijednosti. Uvedena je mogućnost da emitent, uz odobrenje Komisije za hartije od vrijednosti, objavi preliminarni prospekt. Ova mogućnost je, po uzoru na razvijena tržišta, najbolji način da emitenti prije početka emisije hartija od vrijednosti „ispipaju“ puls tržišta i uvjere se u stvarnu zainteresovanost ulagača, kao i da lakše odrede cenu hartija u javnoj ponudi. Ove izmjene sigurno dovesti do većeg interesovanja privrednih društava da do novca dođu na tržištu kapitala. Na taj način bila bi ojačana jedna od najvažnijih uloga tržišta kapitala, a to je alokacija kapitala od onih koji imaju višak do onih kojima je potreban za rast i razvoj. S druge strane, izmjenama i dopunama Zakona utvrđeni su uslovi pod kojima se akcionarskom društvu omogućava povlačenje akcija sa berze. S obzirom na činjenicu da su privredna društva sa čijim akcijama se javno trguje na Banjalučkoj berzi po sili zakona dobila status javnih akcionarskih društava, dopunama Zakona upotpunjena je regulativa koja je već obrađena u Zakonu o privrednim društvima u dijelu koji se odnosi na uslove pod kojim akcionarsko društvo može da napusti berzu.
Sa velikim brojem akcija na Banjalučkoj berzi nije se trgovalo godinama. Imajući u vidu finansijske izveštaje, odnosno poslovanje i atraktivnost akcija tih društava, ako bi jedan dio njih prešao u zatvorena akcionarska društva, situacija na berzi se skoro ne bi ni promijenila. Ruku na srce, određenom broju otvorenih akcionarskih društava mora se priznati niz logičnih razloga za delistiranje sa berze: smanjenje troškova, eliminisanje zahteva i pritisaka razjedinjenih akcionara i promjena pravne forme ili spajanje sa drugim privrednim društvom i slični razlozi.
U skladu sa tim, smjernice koje bi spriječile manipulacije i povećale zaštitu prava malih akcionara društava koja započnu proces zatvaranja su itekako korisne. S tim u vezi, Komisiji za hartije od vrijednosti predviđene su konkretnije nadležnosti u svim njenim aktivnostima.
Sa željom da se na još viši nivo podigne kvalitet tržišta i svih njegovih učesnika značajan dio izmjena Zakona posvećen je unapređenju poslovanja berzanskih posrednika, berze i Centralnog registra. Jedan deo izmjenama odnosi se na obavezu berzanskog posrednika da izvrši razvrstavanje svih svojih klijenta na male i profesionalne investitore, uzimajući u obzir njihovo znanje, iskustvo, finansijsku situaciju i investicione ciljeve. Međutim, Zakon omogućava i izmjenu kategorizacije na zahtjev klijenta.
Te promjene trebalo bi da utiču na to da se na Banjalučkoj berzi izdvoje kvalitetne akcije, što bi trebalo da zainteresuje ulagače, poveća likvidnost i da pozitivno utiče na unutrašnju organizaciju društava – unapređenje korporativnog upravljanja u akcionarskim društvima.