Edukacija

Za razliku od američkih desetogodišnjaka, njihovi vršnjaci u našim školama ne dobijaju znanja o berzi, investiranju i finansijama.

Kriza je u celom svetu naglasila značaj finansijske edukacije stanovništva. Jedan deo pada cena hartija od vrednosti upravo se i objašnjava posledicom paničnih reakcija nedovoljno edukovanih investitora. Mali ulagači su, bez iskustva i znanja o investiranju, kupovali i prodavali akcije i tako izgubili pozamašnu svotu novca uloženog na berzi.
Da se sličan scenario ne bi ponavljao, vrlo je važno, po uzoru na američke države, osavremeniti nastavne sadržaje iz oblasti finansijskih tržišta u osnovnim i srednjim školama. To posebno treba uraditi u oblastima vođenje ličnih finansija, štednja i investiranje. Uz to, poželjna je i kontinuirana edukacija nastavnika.
Osim Banjalučke berze, do sada nijedna institucija nije organizovala seminare za stanovništvo, menadžere privrednih društava, novinare i zaposlene u lokalnim samoupravama, ali i za pravnike i trgovce hartijama od vrednosti.
Na kraju, i mediji bi trebalo da imaju više edukativnog sadržaja o finansijskom tržištu. Njihovo izveštavanje treba da bude više popraćeno komentarima investicionih menadžera i savetnika sa osvrtom na regulativu i na finansijska tržišta.
Dakle, treba samo malo truda da dođemo do krajnjeg cilja-približiti prosečnom stanovniku principe i prilike za zaradu na berzi.

Stvarnost

Povjerioci i radnici se uvek teško odlučuju za pokretanje stečajnog postupka. Ako sumnjaju u budućnost poslovanja preduzeća treba da uz pomoć priznatog konsultanta iskreno (pro)ocjene situaciju u preduzeću. Odugovlačenje pokretanja stečajnog postupka i čekanje „boljih vremena“ često vodi u još veće probleme i uvećavanje dugova što za posljedicu ima smanjenje vrednosti imovine i šansi da se namire povjerioci i radnici.
Gašenje privrednog subjekta izaziva teške socijalne, ekonomske pa i političke posledice: radnici ostaju bez posla, radni staž im je nepovezan, a često ne postoji nikakav socijalni program za njih. S druge strane, stečaj je način dođu do barem dijela svojih potraživanja.
Zbog neizvjesnosti ishoda stečajnog postupka i načina unovčenja imovine preduzeća povjerioci priželjkuju reorganizaciju. Ta, zakonom predviđena mogućnost, jeste poželjan, ali najmanje vjerovatan ishod stečajnog postupka.
Treba pogledati istini u oči, a ne hraniti iluziju da je reorganizacija uvek moguća. Vreme često pokaže da pokušaji reorganizacije i nastavka poslovanja propadnu, a stečajna masa i vrijeme se uzalud potroše. Najveći apsurd i tragedija je da se reorganizovanom preduzeću ponovne finansijski problemi ili stečaj.
Ruku na srce, da su radnici i povjerioci o trošenju i čuvanju imovine i imidža preduzeća vodili računa prije nekoliko godina stečaj u mnogim preduzećima bi bio izbjegnut.

Dobar savet zlata vredi

Kakve poslove radi investicioni savetnik?
Investicioni savetnik je osoba koja savetuje pri investiranju u hartije od vrednosti, pri njihovoj kupovini ili prodaji i ostvarivanju prava koja slede iz vlasništva nad određenim hartijama od vrijednosti. Investiciono savetovanje je: obaveštavanje klijenata o trenutnom stanju na tržištu i savetovanje u vezi sa kupovinom i prodajom određenih hartija od vrijednosti. To znači da osoba licencirana za ove poslove, za određenu nadoknadu, daje pravne ili finansijske savete, obavlja tehničku ili fundamentalnu analizu i daje preporuku u vezi sa određenom hartijom. U preporuci klijentu predlaže cene za kupovinu ili prodaju hartija od vrijednsotipri tekućim uslovima na tržištu, s tim što konačnu odluku o ceni, količini i momentu trgovine donosi klijent.
Investicioni savetnik analizira bilanse kompanija tokom različitih perioda, upoređuje ih sa bilansima konkurentskih kompanija i, imajući u vidu trenutne makro i mikroekonomske podatke, pravi razne projekcije poslovanja kompanija i prognozira kretanje cena akcija. Stoga ne treba da čudi da, onda kada uvide značajne promene na tržištu ili u poslovanju određene kompanije, investicioni savetnici menjaju svoje preporuke.

Šta su municipalne obveznice? Koje opštine u RS su emitovale obveznice i u kojoj vrednosti?
Municipalne obveznice izdaju gradovi ili opštine kako bi brže došli do novca za pokrivanje tekućeg budžetskog deficita ili za finansiranje projekata po povoljnijim uslovima od kreditnog zaduženja kod banaka. Opštine tako same diktiraju uslove zaduženja, jer pre emisije u prospektu definišu način rasporeda novca za realizaciju projekata, visinu kamatne stope i period vraćanja pozajmljenog novca.
Zbog transparentnosti emisije obveznica, opština-emitent se tokom i nakon emisije obveznica nalazi pod povećanom pažnjom javnosti. To lokalna vlast može da iskoristi i da istakne prednosti u odnosu na druge opštine.
Kupci obveznica ostvaruju pravo na isplatu glavnice i pripadajućih kamata. Kamate se najčešće isplaćuju polugodišnje, dok glavnica može da bude isplaćena po dospeću ili periodično, zajedno sa kamatama. Prosečna kamatna stopa obveznica opština RS je viša od šest odsto. Dozvoljeno zaduživanje opština je 18 odsto opštinskog budžeta, pa kupci obveznica ne treba da brinu da li će otplata duga i kamata biti upitna.
Do sada su munucipalne obveznice emitovali Banja Luka, Laktaši, Gradiška, Šamac, Bijeljina, Brod, Kotor Varoš, Istočni Stari Grad, Srbac, Lopare, Kneževo i Novi Grad. Vrednost tih obveznica je 64,095 miliona KM.
Dobar primer iz regije da se emisijom municipalnih obveznica može unaprediti razvoj lokalnih zajednica su Hrvatska i Crna Gora.